Napisano już całkiem sporo książek na temat tego jak być dobrym i efektywnym Scrum Masterem. Omawiają one zazwyczaj opis postaw oraz wiedzy merytorycznej jaką powinien mieć SM. Wśród tych informacji wplecione też są wątki mówiące o kompetencjach miękkich niezbędnych w tej roli. Jednak gdybyśmy chcieli zgłębić temat to okazuje się, że wiedza ta jest rozrzucona w publikacjach na temat: komunikacji, coachingu, psychologii zarządzania i motywowania czy też technik budowania zespołów. Dlatego podjęłam próbę uporządkowania i usystematyzowania wiedzy na temat kompetencji miękkich Scrum Mastera. Które z nich są kluczowe w tej roli?
Model kompetencji jest odzwierciedleniem wartości, które ma realizować. Budując model kompetencji Scrum Mastera jako punkt odniesienia potraktowałam wartości zapisane w Scrum Guide, a następnie zasięgnęłam opinii praktykujących Scrum Masterów, na temat trafności doboru pożądanych zachowań. W efekcie powstały dwa zestawy kompetencji, które wydają się być niezbędne dla efektywnego Scrum Mastera. Na początek przedstawiam opisy 8 kompetencji interpersonalnych, które stanowią fundament dla pozostałych umiejętności. Pierwsze cztery odnoszą się do obszaru, który możemy nazwać Samoprzywództwem, kolejne świadczą o naszej Adaptacyjności.
Samoprzywództwo
- Asertywność.
Pojęcie to wzbudza tyle emocji co i nieporozumień. Popularne rozumienie asertywności zazwyczaj sprowadza się do umiejętności mówienia „nie”. Jednak prawdziwa asertywność to dużo więcej i nie każdy może sobie na nią pozwolić. Na poziomie zachowań rozpoznanie postawy asertywnej nie powinno nam przysparzać trudności. Osoba asertywna otwarcie prezentuje swoje opinie, ale ich nie narzuca. Potrafi odmawiać i stawić granice, ale się nie odgradza. Potrafi poprosić o wsparcie i pomoc, ale się nie „uwiesza” na tych, którzy tę pomoc oferują. Tak wygląda asertywność na poziomie zachowań. Jednak kiedy chcemy się jej nauczyć, to często trzeba sięgnąć w głąb siebie. Tam gdzie mieszka nasza odwaga i poczucie własnej wartości. Ale to temat nie tylko na oddzielny artykuł, a może nawet i na książkę.
- Elastyczność
W szybko zmieniającym się środowisku to umiejętność niezbędna do przetrwania. To rodzaj postawy, która ma w sobie wpisaną ciekawość tego co nastąpi, otwartość na zmieniające się warunki . Jednocześnie jest to zdolność dostrzegania wartości w różnorodności, przejawiająca się uwzględnianiem poglądów odmiennych od własnych. Na poziomie zachowań postawa ta przejawia się zazwyczaj umiejętnością dostosowania swoich działań i sposobu funkcjonowania do zmieniających się warunków zewnętrznych.
- Rozwój osobisty
Scrum Master żeby wspierać swój zespół nie ma innego wyjścia. Musi dbać o swój ciągły rozwój. Proaktywna postawa jest warunkiem kierowania własnym rozwojem. Tutaj nikt, za nas niczego nie zrobi. A pierwszym krokiem rozwoju jest otwartość na informację zwrotną. Dzięki temu poszerzamy swoją samoświadomość i mamy możliwość wprowadzenia zmian, tam gdzie są one konieczne. Ale informacja zwrotna, nie zawsze chce do nas przyjść sama. Dlatego też, gdy chcemy się rozwijać musimy zadbać o to, aby znaleźć sposób na jej pozyskanie. Kiedy zdiagnozujemy już obszary do rozwoju wystarczy już tylko poszukać sobie okazji do rozwoju i działać.
- Rzetelność
Ta kompetencja niewątpliwie pomaga nam w pozyskaniu zaufania zarówno naszego zespołu jak i pozostałego otoczenia biznesowego. Dlatego warto dotrzymywać obietnic, angażować się w realizacje własnych obowiązków, brać odpowiedzialność za podejmowane działania czy jakość wykonania swojej pracy.
Adaptacyjność
- Komunikacja
Komunikacja to temat rzeka. Taki oczywisty i jednocześnie stanowiący nie lada wyzwanie. Z jednej strony musimy zadbać o jasność własnego przekazu, z drugiej o zrozumienie naszego rozmówcy. Dlatego monitorujemy jak zostały odczytane nasze intencje oraz sprawdzamy na ile prawidłowo interpretujemy przekaz naszego rozmówcy. Do kompletu należy zadbać o spójność pomiędzy komunikatami werbalnymi i niewerbalnymi. Dosyć łatwo zaobserwować i ocenić zachowania odnoszące się do wymienionych wskaźników, jednak komunikacja to coś więcej niż tylko nadawanie i odbieranie komunikatów. Kiedy chcemy osiągnąć mistrzostwo w tym zakresie wymaga to od nas pracy związanej z odkrywaniem własnych wartości, przekonań i emocji. Bowiem czasami, pomimo starań, zdarzają się nam nieporozumienia komunikacyjne. A te, w sprzyjających warunkach mogę rozwinąć się w piękny, kwitnący konflikt.
- Budowanie relacji
To czy potrafimy budować relacje zaczyna się od nawiązania i podtrzymywania kontaktu. A właściwie można powiedzieć, że nawet jeszcze wcześniej – od zainteresowania innymi ludźmi i ich sprawami. W dobrze funkcjonujących relacjach następuje wymiana mająca na względzie interesy stron oraz udzielania sobie wsparcia i pomocy. Budowanie atmosfery otwartości i zaufania służy pogłębianiu relacji, a swoją postawą możemy też wpływać na jakość i atmosferę współpracy.
- Informacja zwrotna
Informacja zwrotna to podstawowe narzędzie menadżerskie. Chociaż Scrum Master nie jest menadżerem swojego zespołu, to jednak umiejętność dawania informacji zwrotnej wydaje się być w tej roli kluczowa. Wiąże się z docenianiem indywidualnego wkładu, zachęcaniem do pokonywania trudności, dbałością o konstruktywny i motywujący sposób przekazywani informacji dotyczących obszarów rozwojowych oraz dostosowywaniu sposobu motywowania do rozwoju do osoby. Kiedy chcemy zmotywować drugą osobę do zmiany zachowania, nie wystarczy znajomość schematu konstruktywnej informacji zwrotnej. Oprócz tego trzeba dobrze znać osobę, którą wspieramy w rozwoju, aby odnieść się do jej predyspozycji, potrzeb, zainteresowań, przekonań i wartości.
- Zarządzanie konfliktem
Są sytuacje, w których konfliktu można uniknąć. Reagując na pytania, emocje, informacje płynące od zespołu można zapobiec rozwojowi sytuacji potencjalnie konfliktowej. Konflikt jednak niesie w sobie potencjał rozwojowy więc nie sposób go ominąć. Aby mógł on spełnić swą twórczą rolę trzeba nauczyć się rozpoznawać symptomy jego obecności. Jednocześnie niezbędna jest umiejętność zarządzania własnymi emocjami, aby móc moderować sytuację i adekwatnie reagować na emocje stron konfliktu. Szukając rozwiązania należy też rozpoznać interesy zaangażowanych stron, aby wypracować rozwiązania, które je uwzględniają.
Aby skutecznie rozwijać poszczególne kompetencje trzeba równolegle podjąć działania w trzech obszarach:
- Pozyskać niezbędną wiedzę
- Ćwiczyć umiejętności
- Poszerzać świadomość na temat własnych wartości i przekonań, które nas wspierają lub stoją na przeszkodzie do wdrożenia wiedzy i umiejętności w codziennym życiu.
Wiedzę pozyskujemy z książek, rozmów z ekspertami, szkoleń, warsztatów, konferencji. Umiejętności ćwiczymy w życiu. I tu warto zadbać o bezpieczne warunki na eksperymentowanie oraz pozyskanie informacji zwrotnej jak nam idzie. Można to skorzystać ze wsparcie kolegów i przyjaciół, którzy są nam życzliwi. Ostatni element tej triady jest związany z osobistą pracą rozwojową w towarzystwie coacha i/lub mentora, co zdecydowanie polecam, bo jest to skuteczne. Choć można też inaczej. Aby opisać ten inny sposób posłużę się terminologią wojskową, nazywa się on „rozpoznanie bojem”. Oznacza to, że podejmujemy nowe, czasami ryzykowne działania w sytuacjach trudnych i niestandardowych. I kończymy z tarczą albo na tarczy. Świętujemy sukces, albo polegliśmy na placu boju. Kłopot tej metody polega na tym, że więcej uczymy się z porażek, które bywają bolesne. Ale, to jest nieodzowny element procesu uczenia się , bo jak mówią mądrzy ludzie: „Rozwój zaczyna się poza strefą komfortu”. J